Bankar og eftirlitsstofnanir bera höfuðsök

Björgvin Guðmundsson skrifar grein í Fréttablaðið í dag undir  fyrirsögninni: Bankar og eftirlitsstofnanir bera höfuðsök á hruninu.Þar  segir svo m.a.:

Skýrsla rannsóknarnefndar alþingis um bankahrunið og ástæður þess er mikið til umræðu í fjölmiðlum og á alþingi og mun svo verða lengi enn.Er ljóst eftir útkomu skýrslunnar hverjir eiga sök á bankahruninu? Hverjir eru ábyrgir? Að mínu mati kemur eftirfarandi skýrt fram í skýrslunni: Ofvöxtur bankanna og slælegt eftirlit þeirra aðila,sem áttu að hafa eftirlit með bönkunum, er höfuðástæða hrunsins.

Menn eru sammála um það í dag,að bankarnir hafi þanist of mikið út.Þeir urðu alltof stórir miðað við stærð íslenska hagkerfisins.En hvers vegna gerðist það og af hverju var ekki tekið í taumana? Ég tel að rekja megi upphafið til einkavæðingar bankanna.Meðan bankarnur voru ríkisbankar voru þeir af hóflegri stærð og þeir tóku ekki óeðlilega mikil lán erlendis.En við einkavæðingu bankanna urðu alger umskipti í þessum efnum.Bankarnir komust þá í hendur manna,sem kunnu ekki að reka banka og höfðu enga þekkingu á bankarekstri og síst á alþjóðlegri bankastarfsemi. Hinir nýju eigendur breyttu bönkunum í fjárfestingar-og braskstofnanir.Einkabankarnir byrjuðu að taka óhóflega mikil erlend lán til þess að fjármagna fjárfestingar erlendis,kaup á bönkum og öðrum fyrirtækjum.Lántökur bankanna urðu svo miklar erlendis,að skuldir bankanna námu orðið  8- 10-faldri þjóðarframleiðslu.Þetta var svo mikil skuldsetning,að engin leið var fyrir bankana að greiða þessar skuldir til baka.Ekkert mátti út af bera til þess að illa færi.Og þegar erlendar fjármálastofnanir kipptu að sér hendinni og neituðu að framlengja lán íslensku bankanna hrundu þeir eins og spilaborgir.Ég tel,að ef bankarnir hefðu áfram verið ríkisbankar hefðu þeir staðist erlendu bankakreppuna.

Gátu eftirlitsstofnir,Fjármálaeftirlit (FME) og Seðlabanki ekki tekið í taumana og stöðvað útþenslu bankanna?Jú, þær gátu það. Þær höfðu nægar heimildir til þess. Fjármálaeftirlitið veitir fjármálastofnunum starfsleyfi og getur afturkallað þau leyfi.Fjármálaeftirlitið getur farið inn í bankana og skoðað öll gögn,sem það vill athuga.FME getur boðað fund í stjórn fjármálastofnana.FME getur vikið stjórn og framkvæmdastjóra fjármálastofnunar frá störfum.FME hefði getað sett Landsbankanum nokkurra mánaða frest til þess að breyta útibúum í Bretlandi og Hollandi í dótturfyrirtæki að viðlagðri afturköllun starfsleyfa útibúanna.Ef það hefði verið gert væri ekkert Icesave vandamál í dag. Þá hefði Icesave heyrt undir Breta og Hollendinga.Þessar þjóðir hefðu þá orðið að ábyrgjast innstæður á Icesave -reikningum..Seðlabankinn gat stöðvað lántökur bankanna erlendis.Það hefði mátt gera í áföngum en markmiðið hefði átt að vera að minnka bankana.Seðlabankinn gat einnig aukið bindiskyldu bankanna, sem hefði torveldað stækkun þeirra og sennilega stöðvað hana. En í stað þess að auka bindiskylduna afnam Seðlabankinn hana.FME var alveg máttlaus eftirlitsaðili, án nokkurs myndugleika.Seðlabankinn var aðgerðarlaus gagnvart stækkun bankanna.Það eina sem bankinn hafði áhuga á var stækkun gjaldeyrisvarasjóðsins. Það var gott og blessað en Seðlabankinn átti einnig að stöðva vöxt bankanna og minnka þá og raunar hefðu FME og Seðlabankinn átt að vinna saman að því verkefni.Furðulegt er,að Seðlabankinn skyldi ekki þiggja tilboð Englandbanka um að aðstoða Ísland við minnkun bankanna.Hvers vegna voru eftirlitsstofnanir aðgerðarlausar?Það var vegna þess að við stjórn í báðum þessum stofnunum,FME og Seðlabanka, voru menn sem trúðu á frjálshyggjuna. Þeir töldu að ekki ætti að hafa of mikið opinbert eftirlit.Allt ætti að vera frjálst, markaðurinn mundi leiðrétta það, sem þyrfti að leiðrétta.

 

Björgvin Guðmundsson

www.gudmundsson.net