Ólína: Allar aflaheimildir innkallaðar á einu bretti

Á fundi Samfylkingar og VG um kvótakerfið sl. laugardag flutti Ólína Þorvarðardóttir þingmaður Samfylkingar ræðu.Þar sagði hún ,að það kæmi til greina að úthluta verulegum hluta kvótanna til núverandi handhafa þeirra en því aðeins að allar aflaheimildir yrðu innkallaðar á einu brétti.

Ólína sagði m.a. í ræðu sinni:

Viðfangsefni jafnaðarmanna um allan heim er að tryggja jafnrétti kynslóðanna til auðlindanýtingar – afnema órétt og ójöfnuð og virða mannréttindi.

Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna stendur núna frammi fyrir sögulegu

tækifæri – það er tækifæri sem engin ríkisstjórn önnur en stjórn félagshyggju- og

jafnaðarmanna gæti látið af sér leiða í íslensku samfélagi: Tækifærið til að

afnema þann órétt og ójöfnuð sem hlotist hefur af núverandi

fiskveiðistjórnunarkerfi – kvótakerfinu.Í 28 ár hafa byggðir

landsins liðið fyrir afleiðingar fiskveiðistjórnunarkerfis sem

upphaflega var sett á til bráðabirgða og átti að endurskoðast fáum árum síðar. Á

þeim 28 árum sem síðan eru liðin höfum við útgerðarfyrirtækin sameinast og

renna hvert inn í annað.Við

höfum séð aflaheimildirnar safnast á fárra hendur, útgerðarfyrirtækin stækka

og færa út kvíar, sækja á erlendi mið, veiða fiskinn í íslenskri lögsögu og landahonum í stórum stíl í erlendum höfnum

þaðan sem hann hefur farið inn í

erlendar fiskvinnslustöðvar og skapað bæði arð og atvinnu.Hér heima hafa byggðirnar

misst frá sér veiðiheimildirnar,

fiskvinnslufyrirtækjum hefur fækkað og heilu byggðarlögin sem áður byggðuatvinnu- og verðmætasköpun

á útgerð og fiskvinnslu, standa margar hverjar eftir

eins og fiðurlausir fuglar – samfélög í sárum sérhagsmunagæslunnar. Arðurinn hefur að

mestu runnið inn í sjálfa útgerðina sem á sama tíma hefur skuldsett

atvinnugreinina upp í rjáfur í áhættufjárfestingum utan greinar. Virðisaukinn af verð-

mætasköpuninni hefur ekki skilað sér sem skyldi inn í samfélagið.

Á sama tíma hefur útgerðarauðvaldið hert tangarhald sitt á sjálfum verðmætunum

Kvótahafarnir, sem upphaflega fengu veiðiheimildir sínar fyrir

ekkert, hafa gerst lénsherrar í kerfi þar sem enginn nýliði á sér innkomu von,nema gerast leiguliði

forréttindahópsins sem fyrstur fékk gæðunum úthlutað.

Kerfið sem upphaflega átti – í orði kveðnu – að stuðla að sjálfbærri nýtingufiskistofna og verð-

mætasköpun, varð með tímanum uppspretta gífurlegrar verðmætasóunar á hafi úti (brottkast og hráefnissóun), sérhagsmunagæslu,

misréttis, stéttaskiptingar innan greinarinnar og byggðaröskunar. Mörg hundruð

störf hurfu á fyrstu árunum út úr byggðarlögunum og með tímanum fóru mörg

þúsund störf forgörðum. Allt gerðist það í nafni hagkvæmni innan greinarinnar. Sú þróun er skólabókardæmi um það hvernig sérhagsmunagæslan hefur í

samfélagi okkar fengið byr undir vængi á kostnað samfélagslegra gilda.

Það er þetta ástand sem félagshyggju- og jafnaðarmenn á Íslandi ætla að afnema.

Þetta er óréttlætið sem við viljum leiðrétta. Og við erum svo sanngjörn að við

viljum gefa stórútgerðinni rúman aðlögunartíma, allt að tuttugu árum.

En þó að krafan sé hófsöm, og þó hún sé sanngjörn – eða kannski einmitt vegna

þess – þá verður ekki frá henni vikið. Við getum ekki vikið frá

grundvallarsjónarmiðum okkar í þessu máli, og þau eru:1) Að

tryggja varanlegt eignarhald og fullt forræði þjóðarinnar yfir

auðlindum hafsins.2) Að

tryggja þjóðhagslega hagkvæmni og sjálfbæra nýtingu fiskistofnanna

við landið

3) Að tryggja jafnræði við úthlutun veiðiheimilda og þar með atvinnufrelsi í

samræmi við álit mannréttindanefndar SÞ

Með því að setja hlutlægar og heilbrigðar leikreglur og auka gagnsæið í kerfinu

viljum við efla atvinnulíf og bæta lífsafkomu fólks í byggðum landsins, og eyðaum leið

hinni margumtöluðu óvissu í sjávarútveginum til framtíðar.

En okkur er ekki sama hvernig þetta er gert. Það eru markmiðin sem skipta hérmáli, ekki hugtökin sem menn hneigjast til að

hengja sig í. að komast inn í stjórnarskrá 2) Nýting og umgengni okkar við fiskveiðiauðlindina þarf að haldast í

hendur við nýtingu og umgengni við aðrar þjóðarauðlindir. Hún þarf að

vera tímabundinn afnotaréttur og vera sjálfbær.

3) Allar aflaheimildir þarf að innkalla í auðlindasjóð og leigja þær þaðan á

grundvelli leigusamnings þar sem kveðið er á um réttindi og skyldurleigutakans (útgerð-

arinnar) og leigusalans (auðlindasjóðsins/ríkisins).

4) Leigugjaldið þarf að vera árleg greiðsla, en ekki eingreiðsla fyrirlangtímasamning, eins og stundum er

ýjað að. Þetta er grundvallaratriði

varðandi möguleikana á að endurskoða samningana ef ekki er staðið við

skilmálana og til að bregðast við breyttum forsendum. Þetta er

grundvallaraatriði varðandi það að styrkja eignarrétt þjóðarinnar yfirauð-

lindinni.

5) Það er lykilatriði í mínum huga að tekjunum sem renna í auðlindasjóðinnverði

varið til samfélagslegra verkefna á borð við atvinnueflingu, rannsókn í sjávarútvegi og eflingu byggða.

6) Ég tel líka mikilvægt að leiguverð aflaheimilda eigi sér stað með

uppboði/verðtilboðum samkvæmt nánari útfærslum. Hér mætti taka mið

af leigutilboðsleið Jóns Steinssonar og Þorkels Helgasonar.

7) Ég tel líka koma til greina kemur að núverandi kvótahafar fái við fyrstuútlutun forleigu rétt að

umtalsverðum hluta aflaheimildanna – en því

aðeins að veiðiheimildirnar verði innkallaðar allar á einu bretti8) Í hinu nýja

kerfi þarf að gæta vel að byggðasjónarmiðum og

nýliðunarmöguleikum. Ég tel að samhliða því þurfi að gefahandfæraveiðar

frjálsar við strendur landsins.

Síðast en ekki síst legg ég áherslu á að leiga aflaheimilda miðist við magn(

þígt) en ekki hlutdeild. Ég teldi eðlilegt að við fyrstu úthlutun verði

miðað við leyfilegt aflamagn á yfirstandandi fiskveiðiári. En að allarvið-

bótarveiðiheimildir, t.d. vegna stækkunar fiskistofna, gangi bent inn í

auðlindasjóðinn en renni ekki á grundvelli hlutdeildarkerfis beint til útgerðar.

Ég er að mestu leyti sammála Ólínu. ÉG tel þó,að ekki komi til greina að leigja útgerðarmönnum kvótana til langs tíma.2 ár kæmu til greina og ef til vill eitthvað örlítið lengur.En þær hugmyndir sem svifu yfir vötnum í sáttanefndinni eru alveg út úr korti og koma ekki til greina.

 

Björgvin Guðmundsson