Hefur kapitalisminn beðið skipbrot?

Fjármálakreppan í Bandaríkjunum,sem breiðst hefur út um allan heim,er mikið áfall fyrir auðvaldsskipulagið.Hún leiðir athyglina,að því,að  auðvaldsskipulagið getur brugðist og markaðurinn er ekki óbrigðull.Í háborg auðvaldsskipulagsins hefur verið talið nauðsynlegt,að ríkið kæmi fjármálafyrirtækjunum til aðstoðar. Bandaríkjaþing hefur samþykkkt að veita 700  milljarða dollara í þessu skyni.Bush Bandaríkjaforseti hefur sagt,að þetta gangi þvert á stefnu hans um að halda fram einkarekstri og  auðvaldsskipulagi. En hann hefur talið það nauðsynlegt og sagt,að markaðurinn hafi brugðist.í Bandaríkjunum er  kreppan af mörgum talin hin versta síðan heimskreppan mikla reið yfir.

Auðvaldsskipulagið  getur gert góða hluti en það getur kostað mikla misskiptingu og óréttlæti.Samdráttur, kreppa og verðfall eru fylgifiskar  auðvaldsskipulagsins.Það er ekki unnt að treysta frjálsum markaði í blindni.Það verður að hafa strangt eftirlit og ríkið' verður að vera tilbúið að skerast í leikinn.

Hér á landi hafa fylgjendur nýfrjálshyggju treyst  á  frjálsan markað og einkarekstur í blindni.Bankarnir voru  allir einkavæddir í þeirri trú,að einkarekstur væri mikið betri en ríkisrekstur. Varað var  við þessu og talið að  betra væri að hafa 1-2 banka áfram  í eigu ríkisins. Það sjónarmið hefur reynst rétt.Staðfestingin er sú ,að það er þegar búið að ríkisvæða einn bankann á ný.Ef ríkið hefði rekið áfram 1-2 banka hefðu þeir aldrei stofnað til eins mikilla erlendra lána og einkabankarnir og því ekki lent í þeim erfiðleikum sem bankarnir hafa lent í.Seðlabankinn brást að vísu einnig eftirlitshlutverki sínu en hann átti að koma í veg fyrir,að íslensku bankarnir tækju  ótakmörkuð erlend lán.

Vonandi hafa augu manna opnast fyrir því,að óheftur kapitalismi gengur ekki. Hann er stórhættulegur.Hann getur leitt  verðfall   og atvinnuleysi yfir fólkið   eins og gerðist í heimskreppunni og eins og hætta var á nú,ef Bandaríkjaþing og bandaríska ríkið hefðu ekki skorist í leikinn.Blandað hagkerfi  með miklu eftirliti  ríkisins er  farsælast eins og jafnaðarmenn hafa boðað.

Samfara því þarf öflugt velferðarkerfi og réttlátt skattakerfi,sem dreifir byrðunum réttlátlega á þegnana og hlífir þeim lægst launuðu.

 

Björgvin Guðmundsson

 

 

Athugasemdir

[Predikarinn - Cacoethes scribendi , 5.10.2008 kl. 13:27]

Sæl kæri Björgvin.  Ertu búinn að gleyma vanda ríkisbankans Landsbankans vegna útlána- og rekstrarstefnu sinnar sem leiddi til þess að skattgreiðendur urðu að leggja fram að mig minnir á þávirði kr. 4.700.000.000,- . Þetta eru að líkindum miklir fjármunir sem óvitlaust væri að framreikna. Núna er stefna ríkisstjórnarinnar að þeir milljarðar sem lagðir verða inní Glitni verði endurheimtir með rentum með sölu hlutabréfanna á markaði þegar virði þeirra vex á nýjan leik, einmitt vegna aðgerða ríkisstjórnarinnar.

Þessi staða nú sannar ekki á neinn hátt að vitlaust hafi verið að losa skattgreiðendur við bankana og taprekstur sem var á þeim annað slagið, auk þess sem sala þeirra varð mjög til örvunar og hagvaxtar í landinu. Ríkisbankarnir voru engar heilagar kýr sem stigu varlega til jarðar í málefnum sínum, síður en svo. Menn urðu að vera genetískt réttir eða með rétta flokksskírteinið upp á vasann til að hljóta fyrirgreiðslu.

Þú ert nú með viðskiptamenntun ef mig rekur minni rétt til og veist nú auðvitað eins og aðrir sem lesa í fjármálamarkaði heimsins að þessi kreppa er ekki bara einhver heimatilbúin vandi.